Chúng ta

Giáo dục và đào tạo

Chủ nhật, 27/3/2016 | 11:51 GMT+7

Cả giáo dục và đào tạo đều cần thiết cho mọi quốc gia. Sự khác nhau ở chỗ, đối với các quốc gia phát triển thì giáo dục thường được chú trọng hơn, còn đối với các quốc gia đang phát triển thì đào tạo thường được ưu tiên hơn.

Giáo dục (Education) và đào tạo (Training) có chức năng khác nhau. Giáo dục có chức năng giúp người học mở mang kiến thức. Nhưng giáo dục không quan tâm bạn sẽ sử dụng kiến thức như thế nào. Ví dụ, bạn học về sông Amazon trong chương trình địa lý thế giới. Thầy giáo giúp bạn mở mang những kiến thức địa lý này mà không cần biết trong tương lai có khi nào bạn đến Nam Mỹ hay không.

Đào tạo lại có chức năng khác. Mục tiêu của đào tạo là giúp người học biết làm một công việc rất cụ thể nào đó. Ví dụ như đào tạo lái xe, đào tạo thợ may, đào tạo thư ký, đào tạo phi công… Đào tạo không dàn trải mà nó rất tập trung. Một người được đào tạo phù hợp trong 6 tháng có thể làm việc trong một dây chuyền sản xuất máy bay mà không nhất thiết phải có kiến thức về khí động học.

Cả giáo dục và  đào tạo đều cần thiết cho mọi quốc gia. Sự khác nhau ở chỗ, đối với các quốc gia phát triển thì giáo dục thường được chú trọng hơn, còn đối với các quốc gia đang phát triển thì đào tạo thường được ưu tiên hơn.

Nhưng Việt Nam thì khác. Mặc dù là quốc gia đang phát triển, nhưng Việt Nam không chú trọng đào tạo. Hầu hết các nguồn lực xã hội, đều tập trung cho giáo dục từ phổ thông tới đại học. Số lượng các trường dạy nghề ở Việt Nam ít và không được đầu tư đúng mức.

Tâm lý của xã hội cũng có vấn đề - quá đề cao việc học đại học, dẫn đến mọi gia đình đều cố gắng cho con em vào đại học. Thi đại học trượt thì năm sau thi lại chứ không vào cao đẳng dạy nghề. Điều này đã tiếp điễn qua nhiều năm, dẫn đến tình trạng thiếu lao động tay nghề cao ở hầu hết các ngành. Cấu trúc lao động ở Việt Nam hiện nay có hình dạng đồng hồ cát: Tỷ lệ lao động phổ thông rất cao, tỷ lệ lao động có tay nghề rất thấp, tỷ lệ có trình độ đại học và trên đại học tương đối cao.

Rõ ràng sự mất cân đối giữa giáo dục và đào tạo ở Việt Nam là rất lớn. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam là một nước đang phát triển, tri thức đang trong quá trình tích lũy và động lực chính cho nền kinh tế. Trong giai đoạn này, phải là những người thợ có tay nghề cao, thì sự mất cân đối này đã giảm đi rất nhiều cơ hội của Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Với quan điểm cá nhân, tôi đề xuất mô hình giáo dục và đào tạo của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay như sau: Phổ cập giáo dục toàn dân hết cấp II; Sau cấp II, có khoảng 10% học sinh không thể tiếp tục học lên cấp III, vì nhiều lý do. Các em sẽ trở thành lực lượng lao động phổ thông trong tương lai. 90% tiếp tục học lên cấp III. Sau lớp 10, 20% chuyển sang học trung cấp dạy nghề, 70% tiếp tục học hết cấp III. Sau cấp III, 40% % chuyển sang học cao đẳng dạy nghề, 30% còn lại tiếp tục học đại học. Sau đại học, 10% tiếp tục học cao học và tiến sĩ.

Với mô hình này, chúng ta sẽ có tỷ lệ lao động, không còn hình dạng của đồng hồ cát: 10% lao động phổ thông; 20% lao động có tay nghề trung cấp; 40% lao động có tay nghề cao đẳng; 20% lao động có trình độ đại học; 10% lao động có trình độ trên đại học.


Ngoài ra, xã hội cần quan tâm nhiều hơn nữa đến đào tạo bằng các động thái cụ thể: Nhà nước đầu tư nhiều hơn cho các trường dạy nghề: Tăng số lượng, nâng cao chất lượng; Giảm học phí, hỗ trợ nhiều hơn cho sinh viên các trường dạy nghề; Tuyên truyền và tôn vinh những tấm gương thành đạt và đóng góp nhiều cho xã hội bằng tay nghề cao…

Để cân bằng với tâm lý xã hội đang quá nghiêng về học đại học, có thể áp dụng mức học phí cao hơn cho sinh viên đại học, với ba mục tiêu: Nâng cao chất lượng giáo dục đại học; Góp một phần kinh phí để hỗ trợ các trường dạy nghề; Điều chỉnh nhu cầu học đại học, phù hợp với trình độ phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
 

Lưu ý, các số liệu ở đây chỉ là giả định để chúng ta hiểu rõ hơn mô hình giáo dục đào tạo này. Cần có thêm công tác thống kê, tổng hợp và phân tích dữ liệu khoa học, để đưa ra cấu trúc phù hợp với trình độ phát triển của Việt Nam trong 10 đến 20 năm tới. Ngoài ra, mặc dù rất quan tâm đến công tác giáo dục đào tạo, nhưng tôi là người ngoại đạo. Vì thế, trong bài viết có gì ấu trĩ, xin quý vị bỏ qua.

Hoàng Minh Châu

Ý kiến

()