Tôn vinh bằng cấp

82 bia đá trong khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám vinh danh tên tuổi những người đã đỗ trong các kỳ thi tuyển tiến sĩ triều Lê và Mạc. 82 tấm bia tương ứng với 82 khoá thi từ 1442 đến 1.779, trên đó khắc tên 1.307 tiến sĩ thi đỗ. Những pho sử đá này là niềm tự hào về truyền thống hiếu học của dân tộc ta.

Chẳng may, anh chàng doanh nhân quốc tế bạn tôi lại không hiểu điều đó. Anh ta cứ hỏi lung tung, ông tiến sĩ kia, tại sao được vinh danh ở đây, lúc còn sống đã làm việc gì, khi chết đi đã để lại gì, ông ấy đã cống hiến cho đất nước như thế nào...

Thú thật là tôi bí. Xem các tư liệu trên văn bia, tôi chỉ thấy các giáo huấn chung chung của Nho Giáo, mà không tìm được thông tin liên quan đến các câu hỏi của anh bạn doanh nhân quốc tế này. Tôi đành trả lời theo các tài liệu hướng dẫn tham quan: họ được vinh danh ở đây vì đã đỗ tiến sĩ trong các kỳ thi do triều đình tổ chức.

Anh chàng doanh nhân tỏ ra đã hiểu. Anh đúc kết, Việt Nam rất khác lạ, có lẽ là quốc gia duy nhất trên thế giới tôn vinh bằng cấp như thế.

Tôi vội dẫn anh chàng này đi nhậu vì sợ anh ta lại hỏi thêm mấy câu khó, vị dụ như "Các Tổ làng nghề được tôn vinh ở đâu", thì gay! Tôi thực sự không muốn tiết lộ bí mật quốc gia là các Tổ làng nghề không có bằng tiến sĩ nên không được tôn vinh ở đâu cả.

Có vẻ như chuyện các quan chức thích học hàm học vị trong thời gian gần đây cũng không phải là chuyện mới. Họ chỉ tiếp tục truyền thống mà thôi. Xã hội ta, từ xưa tới nay, luôn tôn trọng bằng cấp. "Phi cao đẳng bất thành phu phụ" - một câu thành ngữ thời đầu thế kỷ 20, cũng theo tinh thần đó. Thời chúng tôi, cha mẹ nào cũng mong muốn con cái đỗ đạt cao. Có thêm một tiến sĩ là cả họ ăn mừng. Ở quê, những dòng họ lớn thường đem số lượng con cháu đỗ tiến sĩ để ganh đua với nhau. Anh làm quan ư, chưa oai. Phải đỗ tiến sĩ, phải được phong giáo sư, mới thực sự oai.

Vì vậy, Bộ trưởng nào thấy cần khoác thêm cái mác GS-TS mới có thể tự tin để hoàn thành tốt nhiệm vụ thì chúng ta cũng đừng nên quá khắt khe. Cái chúng ta cần khắt khe là một Bộ trưởng thì nhất định phải hoàn thành tốt trách nhiệm mà Chính phủ và nhân dân đã tin tưởng giao cho.

>> Ngày Tết, bàn chuyện lên chùa xin lộc

Hoàng Minh Châu