- Tháng 4 năm nay, FPT công bố chiến lược DC5 với mong muốn trở thành tổ chức kiến tạo hạnh phúc. Trên cương vị chủ tịch của 63.000 nhân viên, anh định nghĩa thế nào về hạnh phúc?

Dù hạnh phúc là thứ ai cũng nói tới, nhưng mỗi người hiểu một cách và khó tìm được sự thống nhất. Đối với tôi, chúng ta cần đơn giản lại. Hạnh phúc là nói về cảm xúc. Cảm xúc hạnh phúc đến từ sự thấu hiểu, được quan tâm và nhất là “yêu và được yêu”.

Yêu và được yêu có thể giữa hai đối tượng, giữa một người với nhiều người. Trong từng bối cảnh sẽ có cách tiếp cận riêng. Ở FPT trước đây, công ty chỉ dành thời gian làm việc vì hướng đến doanh thu, doanh số. Khi làm tốt việc đấy, chúng ta có cảm giác hạnh phúc. Còn ngày nay cuộc cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Thời gian dành cho công việc ngày càng nhiều. Bạn không thể thoát ra được nếu không muốn bị tụt lại trong thời đại ai cũng nỗ lực.

Khi đó, công ty phải mở rộng mối quan hệ ra, công ty với gia đình, tập thể với vợ chồng con cái của nhân viên. Con người tìm thấy hạnh phúc khi sống trong gia đình hạnh phúc. Ngày nay nếu đến FPT, bạn dễ dàng bắt gặp cảnh trẻ con đến công ty chơi đàn, khám phá các ngóc ngách. Vợ chồng được mời đến giao lưu. Có chương trình cảm ơn, tri ân phụ huynh. Công ty vừa là chỗ làm việc, vừa là gia đình, vừa là bạn bè. Thế mới hoàn chỉnh được.

- Với tư cách nhà khoa học chuyển hướng thành doanh nhân, anh có thể mô hình hóa cách để mỗi ngày là một niềm vui dựa trên kinh nghiệm, bài học đã trải qua?

Thực chất mẹ thiên nhiên đã kiến tạo cho chúng ta cách để tìm thấy hạnh phúc. Nếu không hạnh phúc, những giống loài trên Trái Đất đã tuyệt chủng. Người Homo sapiens nếu không hạnh phúc đã diệt vong.

Ngày nay các bạn cũng biết có 4 loại hormone hạnh phúc gồm dopamine giúp cảm thấy dễ chịu, serotonin làm giảm buồn phiền chán nản, oxytocin là hormone tình yêu và endorphin giúp chúng ta vui vẻ cũng như giảm đau về thể chất. Nhưng tôi muốn nói trước về kẻ thù của hạnh phúc là nỗi sợ.

Đầu tiên, muốn hạnh phúc thì không sợ hãi. Nếu sợ hãi chất cortisol sẽ tăng lên. Quan sát rộng ra, tôi thấy nhiều người sợ hãi từ ngày này qua ngày khác, từ sợ tương lai bất định, sợ khó khăn… Thiên nhiên không giống vậy. Cortisol chỉ lên khi thực sự gặp nguy hiểm. Khi nguy hiểm ấy qua đi, con nai vẫn bình thản ăn cỏ, cuộc sống vẫn bình lặng trôi.

Ở FPT chúng tôi không sợ hãi. Cam kết của FPT là khi bạn còn muốn đồng hành với “đồng bọn”, bạn có quyền. Khi bạn trở thành lãnh đạo bạn có trách nhiệm nâng cao đời sống, giúp đỡ nhân viên.

Thiên nhiên cũng kiến tạo cho ta hạnh phúc từ việc hái lượm khi không bày ra ê hề thức ăn để ở sát cạnh. Thiên nhiên buộc ta phải đi tìm. Khi bỏ công ra kiếm tìm và tận hưởng thành quả, dopamine sẽ tăng lên. Điều này giống với việc chúng ta ngày nay, đi làm đề án và bán hàng vừa là công việc vừa để duy trì niềm hạnh phúc mỗi ngày.

Có một nhóm hormone khác quan trọng cho hạnh phúc là hormone “đồng bọn - serotonin”, từ mà chúng tôi vẫn thường dùng ở công ty. Nếu quan sát một nhóm đi săn ta sẽ thấy có con giỏi trinh sát, con giỏi tìm kiếm, mỗi con đều có năng lực riêng và phải phối hợp với nhau. Khi có năng lực, bạn sẽ có serotonin và cảm nhận niềm hạnh phúc khi đứng trong một tổ chức. Chúng ta không chỉ ghi nhận kết quả về doanh thu, mà còn cả những tài năng khác một cách toàn diện. Như ở FPT, chúng tôi tạo ra môi trường hạnh phúc bằng cách làm việc cùng nhau.

Chưa hết, cảm giác được yêu thương, tin cậy, chia sẻ và giúp đỡ, đấy là hormone oxytocin. Nếu con bạn muốn học ngoại ngữ, bạn có thể hỏi bất kỳ ai. Ở tập thể chúng tôi có 6 vạn người, có thể giới thiệu 6 vạn chỗ cho bạn học. Nếu bạn có nhu cầu nâng cao trình độ, sẽ có 6 vạn người giúp đỡ bạn. Điều này tạo ra cảm xúc của thành viên, của đại gia đình. "Đồng bọn" là từ chỉ có trẻ con mới gọi nhau hàm ý một mối quan hệ vô tư, tin cậy. Ở FPT, “đồng bọn” là làm cùng nhau mọi việc. Tập thể với những mục tiêu mới sẽ đem đến cho công việc những niềm vui mới.

Với tôi đấy là hormone quan trọng bậc nhất bởi FPT muốn xây dựng một môi trường nơi mọi người cảm giác hạnh phúc, cảm thấy hạnh phúc và cùng nhau kiến tạo hạnh phúc.

- Anh dùng từ “kiến tạo”, có phải hạnh phúc không phải điểm đến mà là cả hành trình?

Hạnh phúc là con đường, không phải chỉ có đi đến đích mới hạnh phúc. Con đường ấy, một bước đi là một bước đi hạnh phúc. Mỗi ngày làm việc là một ngày vui và đích đến phải càng ngắn càng tốt.

Ví dụ, có những công việc ta chỉ có thể kết thúc trong vài năm. Có những đề án lớn chúng ta phải đầu tư từ rất lâu. Khi mọi người chỉ nhìn vào mục tiêu cuối cùng là hoàn thành trong 2 năm, 3 năm sẽ rất mệt mỏi. Do đó, lãnh đạo của nhà FPT phải chia ra làm các chặng. Từ một chặng ngắn, chúng ta lại tiếp tục chia theo ngày. Cứ mỗi ngày trôi qua, chúng ta biết mình tiến gần đến mục tiêu thêm bao nhiêu. Cảm xúc đạt được từng mục tiêu nhỏ khiến chúng ta dâng trào hạnh phúc.

- Hạnh phúc của mỗi người sẽ khác nhau. Nhìn vào con người anh lúc nào cũng thấy sự phấn chấn, hạnh phúc. Bí quyết nào để anh cân bằng được hạnh phúc và tạo cảm xúc hạnh phúc?

Cảm xúc hạnh phúc ai cũng như ai vì phụ thuộc vào hormone. Vấn đề là hormone có tiết ra không. Chúng ta thân làm tội đời khi không hiểu mình. Thực tế không có chuyện gì cả nhưng chúng ta cứ khổ, cứ lo, cứ buồn, nghi ngờ và hận thù. Việc cân bằng với chính mình, khả năng tỉnh thức là vô cùng quan trọng.

FPT chúng tôi đang đưa những bài học này vào trong hệ thống giáo dục để các bạn trẻ tự cân bằng với chính mình. Nó vừa là năng lực tự nhiên nhưng cũng có được nhờ luyện tập.

Mà việc luyện tập đơn giản nhất là thả lỏng và hít thở. 5 phút, 10 phút một ngày, làm đều đặn, chúng ta sẽ thấy hạnh phúc.

Mất cân bằng là lý do chính khiến chúng ta không cảm thấy hạnh phúc.

- Vậy anh “kiến tạo" hạnh phúc cho riêng mình như thế nào?

Một chủ tịch lẽ ra làm những việc lớn, nghĩ toàn việc lớn. Điều này đúng. Như tôi đang có những nhiệm vụ rất lớn, trong đó có mục tiêu 5 tỷ USD doanh thu tại thị trường nước ngoài, hay một triệu chuyên gia chuyển đổi số vào năm 2035.

Nhưng tôi phát hiện ra một công thức niềm vui khác: hạnh phúc lớn đôi khi xuất phát từ thách thức nhỏ, thậm chí nhỏ bé với nhiều người. Nên mỗi ngày, tôi sẽ tìm ra những thách thức be bé để làm. Những việc mà có thể theo cách hiểu của một số người, không đúng tầm chủ tịch.

Hoặc tôi tìm được niềm vui trong những kết nối thân tình. Mỗi lần có dịp mời nhân viên đến nhà ăn cơm và trò chuyện, tôi thấy rất hào hứng. Hay mỗi khi có dịp vào Đà Nẵng chơi với trẻ con trường Hope thì sung sướng vô cùng.

Ngược về nhiều năm trước, hạnh phúc của tôi là dù sinh ra trong chiến tranh, giữa bom rơi đạn lạc, vẫn được đất nước chăm lo đầy đủ: học ngoại ngữ, tham gia các kỳ thi Toán, du học nước ngoài. Khi học xong trở về, giữa thời bao cấp khốn khó, tôi một lần nữa được bao dung, yêu thương, xây dựng FPT - một tổ chức kiểu mới, từng bước cùng bạn bè, đồng đội, gây dựng thành tập đoàn lớn mạnh.

Gặp thách thức, tôi không có lựa chọn nào khác ngoài dấn thân. Tôi may mắn có bạn bè, đồng đội kề vai sát cánh để không bao giờ đơn độc hay có ý nghĩ dừng bước. Mọi khó khăn chỉ là những phép thử. Khi đối diện, vượt qua, hạnh phúc cuối con đường mới vẹn tròn và viên mãn.

- Ở giai đoạn khủng hoảng này, tập đoàn nào cũng nói về mục tiêu lợi nhuận, tăng trưởng, sống hay là chết thì FPT lại nói về hạnh phúc. Công cuộc kiến tạo hạnh phúc này sẽ giúp ích gì cho anh và FPT?

Tôi khẳng định, hạnh phúc sẽ đẩy FPT đến đỉnh cao. Và thực tế chúng tôi đang hoạch định những đỉnh cao của thế giới. Mới ngày nào còn không biết làm phần mềm, năm nay dự kiến sẽ đạt doanh thu 1 tỷ USD dịch vụ công nghệ thông tin tại nước ngoài, hướng đến mục tiêu 5 tỷ USD trong tương lai.

Và tương lai ấy làm thế nào thành hiện thực nếu thiếu hạnh phúc? Nếu người FPT hạnh phúc bên nhau thì chúng tôi sẽ làm nên kỳ tích. Hạnh phúc là con đường và chúng tôi đang đi trên con đường ấy.

FPT sẽ trở thành Tổ chức kiến tạo hạnh phúc, có nghĩa là mọi hành động chiến lược sẽ đều vì hạnh phúc của khách hàng và thành công của doanh nghiệp, chính quyền. Đến năm 2035, tức 13 năm nữa FPT sẽ có một triệu nhân viên tham gia vào hành trình chuyển đổi số.

Ngày hôm nay FPT đã có nhiều chuyên gia nổi tiếng thuyên chuyển từ các tập đoàn lớn từ nhiều quốc gia. Tôi tin rằng với sự quy tụ hàng chục nghìn, hàng triệu con người, với niềm vui nhân lên hàng triệu lần, quy mô sẽ mở rộng và không có lý do gì không mở rộng theo cấp số nhân. FPT đã có những hợp đồng quy mô 100 triệu USD, và chúng tôi kỳ vọng sẽ có những hợp đồng lớn hơn nữa. Từ trước đến nay, chưa có dự báo nào của tôi không đến, chỉ có điều đến muộn hơn một vài năm.

- Nghe đến đây, hẳn có thể nhiều người nghĩ anh đang lãng mạn hoá việc làm ăn kinh doanh, nơi thương trường là chiến trường. Anh có ý kiến gì?

Tại sao không? Chúng ta hoàn toàn có thể kiến tạo hạnh phúc cùng đối tác, thậm chí đối thủ nếu chúng ta có đối thủ. Tại sao không nghĩ tất cả sẽ cùng nhau làm điều gì đó thật đáng kể, thật tốt lành tuyệt vời.

Cuộc gặp của tôi với đối tác, kể cả những tập đoàn hàng đầu thế giới, đều rất vui. Trước kia khi hai bên ngồi xuống ký kết, chúng ta không khỏi mang tâm thế bên mua, người bán. Người mua thì muốn hàng chất lượng với giá rẻ nhất. Người bán kỳ kèo giá cao hơn.

Thế nhưng giờ những cuộc gặp gỡ đó đều diễn biến rất tuyệt vời. Những khuôn mặt lạnh lùng dần được cởi bỏ. Thay vào đó là những nụ cười hồn nhiên và không ít lần tôi nhận được những cái ôm thật chặt khi ra về. Với tôi khi đó, họ cũng là “đồng bọn”.

Sau phiên làm việc, chúng tôi cùng nhau ăn uống. Lúc nâng ly, tất cả cùng hô vang: “Đồng bọn mình là đồng bọn mình, đồng bọn mình là một gia đình, đồng bọn mình là chơi hết mình. Chơi hết mình là một gia đình”. Không hô tiếng nước ngoài, mà hô hẳn tiếng Việt.

Khi đứng trước nhiều lựa chọn, đối tác chọn FPT làm “đồng bọn”. Vì sao? Bởi sâu thẳm phía sau những nét mặt lạnh lùng, nghiêm nghị kia, họ cũng đi tìm hạnh phúc. Đơn giản là khi cùng nhau hướng đến một mục tiêu, sẽ làm đôi bên tăng dopamine – vốn là hormone hạnh phúc. Như với bất cứ ai vào “cửa hàng FPT”, chúng tôi cố gắng để không bán hàng mà bán cảm xúc. Mua cũng tốt mà không mua cũng vui... Điều này tạo ra điểm chạm của người với người, và giữa trái tim với trái tim.

- Để bản thân anh tin tưởng vào triết lý của chính mình không khó. Làm thế nào để khiến tập thể khổng lồ 6 vạn con người cùng chung niềm tin này?

Từ rất nhiều năm, FPT đã đưa nghệ thuật chiến tranh nhân dân trong quản trị kinh doanh. Tôi tin vào sức mạnh của chiến tranh nhân dân - sức mạnh giúp dân tộc nhỏ, nghèo, lạc hậu thắng những cuộc chiến khốc liệt nhất. Vì sao? Khi một người dấn thân, hy sinh cho mục đích chung, tất cả sẽ tạo ra sức mạnh vô hình. Mấu chốt của chiến tranh nhân dân là hạnh phúc. Người lính ngày xưa hạnh phúc khi có những đồng đội để họ sẵn sàng hy sinh. Càng khó khăn, sức mạnh đấy càng bật lên mạnh mẽ.

Ở FPT, ai cũng là chủ công việc của mình. Chúng tôi đã đưa ra khái niệm lợi nhuận trước đãi ngộ, đặt các bạn nhân viên như cổ đông của Tập đoàn. Nếu yêu thương và làm tốt, các bạn sẽ được hưởng nhiều hơn.

Môi trường công sở hiện nay, nếu nảy sinh bất công, bè phái, trù dập, nhân viên sẽ không hạnh phúc. Họ chỉ hạnh phúc khi hiểu tất cả đang vì mục đích chung và chúng ta là “đồng bọn” của nhau.

Tôi tự hào vì FPT đang được 90% đánh giá tích cực từ nhân viên, được Great Place To Work đánh giá là “Nơi làm việc xuất sắc”. Là nơi có sự công bằng, thân thiện; bên cạnh chỉ số tự hào của cán bộ nhân viên với tập thể, chỉ số gắn kết đồng nghiệp và hài lòng về lãnh đạo ở mức cao.

FPT đã phát triển hệ thống quản trị theo DNA. Có thể nói, chúng tôi là tập đoàn Việt đầu tiên đưa quy trình quản trị theo DNA. Gen cho phép tổ chức trường tồn. Ngoài ra, chúng ta học thêm mẹ thiên nhiên bài học về hạnh phúc. Như đã nói ở trên, cân bằng với chính mình rất quan trọng. Chúng tôi cũng đưa điều này vào hệ thống giáo dục để các bạn trẻ tự cân bằng với chính mình.

Lòng yêu thương, hạnh phúc sẽ đẩy FPT đến đỉnh cao. Thêm thành tố này vào Gen, chúng ta có thể tạo dựng nên những chiến tích vĩ đại.

VnExpress