Giấc mơ Nigeria

Đã 7 năm từ ngày câu chuyện về FPT Nigeria bắt đầu.

Khởi đầu

Một ngày cuối tháng 6 năm 2011, ông Wale Ajisebutu, Phó Chủ tịch kiêm CEO công ty 21st Century Technologies, đã bắt đầu chuyến công du, tham quan một số công ty thành viên của FPT. Công ty của ông là công ty ICT số 1 của Nigeria chuyên cung cấp các giải pháp viễn thông, data center, Internet.

Sau đó ngày 5/7, FPT và 21st Century, đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) về việc hợp tác chiến lược. Tham gia lễ ký kết có ngài Đại sứ Nigeria tại Việt Nam và lãnh đạo các đơn vị của FPT.

Đó biên bản ghi nhớ rất nhiều nội dung, hai bên sẽ hợp tác trong hầu hết các lĩnh vực mà FPT đang kinh doanh như viễn thông, giáo dục, sản xuất thiết bị, nội dung số, trò chơi trực tuyến, các giải pháp trong lĩnh vực viễn thông, sản phẩm công nghệ… Đồng thời, FPT dự kiến sẽ tư vấn kinh doanh và xây dựng mạng lưới hạ tầng cũng như cung cấp dịch vụ cho 21st Century Technologies.

Tháng 8/2011, anh Nguyễn Thành Nam, Chủ tịch FSO, đã có một chuyến khảo sát 4 ngày tại Nigeria. Trong chuyến đi này anh được gặp Tổng thống Nigeria. Điều này càng củng cố niềm tin về một cơ hội phát triển mới cho FPT tại lục địa đen.

Tuy nhiên, mọi việc không phải đã thuận lợi. Hình ảnh đất nước Nigeria trong suy nghĩ của người Việt là một đất nước xa xôi, nóng nực và toàn lừa đảo. Ai cũng biết hầu hết các vụ lựa đảo qua mail đều bắt nguồn từ đây. Nếu đọc trong các tài liệu của các hãng công nghệ lớn thì thị trường Nigeria được đánh giá là rủi ro rất cao dù đây là một nước phát triển bậc nhất Châu Phi, dân số đông và GDP trên đầu người đạt mức hơn 2500USD (trong khi đó năm 2011 GDP Việt Nam mới đạt 1542USD/người).

Không có nhiều lãnh đạo FPT ủng hộ ý tưởng đầu tư sang Nigeria và cũng không có nhiều nhân viên hứng thú với dự án này.

Tháng 11/2011, sau nhiều nỗ lực dụ dỗ, thuyết phục và cả áp đặt, anh Nam đã lôi kéo 1 đoàn FPT sang Nigeria khảo sát. Không hiểu vô tình thế nào mà đoàn có 13 người Việt Nam và 1 Nigeria. Trong đoàn có đại diện của FTG, FIS, FE và cả FHO.

Có điều trùng hợp là 3 nhóm trưởng đều tên là Minh. Đâm ra phải gọi là Minh trắng (là tôi, MinhNH7), Minh râu (là anh MinhNQ3, CFO của FTG) và Minh béo (là anh MinhDQ, sau là hiệu trưởng FU). Sang đến Lagos gặp thêm một đồng chí cũng tên Minh, gọi là Minh đen, dân buôn thứ thiệt, chuyên đánh đủ thứ từ Việt Nam và Trung Quốc sang Nigeria.

Khi bước chân sang Nigeria, trong đầu mỗi nhóm đều có những dự định khác nhau vì hợp đồng của FPT và đối tác vẫn chưa ký nên mọi người vẫn tính tóan nhiều cách khác nhau để tiếp cận thị trường.

Nhóm FTG là đội vất vả nhất. Ba đồng chí ra mở luôn một cửa hàng tại National Trade Fair. Ở đó bán hàng cả ngày để hiểu hơn về thị trường. Đến ngày thứ 5 thì tuyên bố đầu hàng vì quá mệt. Ba đồng chí khác của FTG đi cùng đội bạn chọn địa điểm mở shop. Nhóm này thì có một nỗi khổ khác là say xe và tắc đường. Lái xe của Nigeria vô cùng hung hãn. Kéo ga hết cỡ rồi phanh kít là bình thường. Hai lái xe sẵn sang mở cửa cãi nhau, tuy nhiên sau lại đi ngay.

Đội FU thì có một kế hoạch hoành tráng gặp nhiều trường đại học khác nhau để tìm hiểu thông tin. Nhưng bác Wale không đồng ý. Bác bảo muốn thông tin gì thì nói rõ, bác sẽ mua luôn chứ đi hỏi thì còn lâu mới có.

Cá nhân tôi có nhiệm vụ tìm hiểu công ty bạn nên suốt ngày ôm bác Wale hỏi han. Vô tình thành cầu nối giữa 21st Century và cả đòan FPT. Sự tin tưởng được xây dựng bằng những trận tranh cãi tung trời. May mà ở FPT đã rèn luyện khả năng mổ bò và cãi nhau với sếp nên càng cãi càng máu. Qua đó trình độ nói tiếng Anh của tôi cũng tăng vùn vụt.

Gặp các Manager của bạn cũng khá thú vị. Có nhiều sắc tộc khác nhau, người Nigeria, người Ấn Độ, người Nga và cả người Anh. Riêng bác Wale thì thực sự ấn tượng. Hành xử, suy nghĩ bài bản và chuyên nghiệp nhưng công ty thì lại quản lý khá lộn xộn. Bác bị nghiện làm việc. Hàng ngày viết mail cho nhân viên vào lúc 3h sáng. Đêm thì tầm 12h mới đi ngủ. Cả ngày giải quyết mọi công việc của công ty. Tôi nói mọi việc nghĩa là không trừ một việc nào. Khi đoàn Việt Nam viết mail hỏi bất kỳ việc gì cũng do bác tự trả lời. Thậm chí những việc nhỏ như ăn ở đâu, gặp hải quan nói gì bác cũng trả lời hết. Có lẽ vì thế mà bác muốn có hệ thống quản trị cũng như con người FPT. Bác Wale thường xuyên tâm sự là tao cần một nhóm quản lý người Việt. Chúng ta sẽ cùng ăn tối, cùng đi Dubai shopping, cùng sang Monaco xem F1, cùng suy nghĩ và giải quyết vấn đề để đẩy doanh số 21st Century tăng ít nhất 5 lần trong 4 năm. Quan trọng nhất là phải có 1 team.

Còn nói đến đất nước Nigeria, có lẽ Lagos khác xa với những gì có thể tìm thấy trên Internet. Tại Trade Fair mỗi ngày có tầm 200.000 người tham dự. Vậy mà vẫn xếp hàng 1 đi vào cổng. Mọi thứ có vẻ nhếch nhác, lộn xộn nhưng lại có trật tự riêng của nó. Người dân tôn trọng luật, mua hàng là đòi hóa đơn, thuế má đàng hoàng. Dịch vụ thì vô cùng đắt. Mua iPhone rồi nhưng muốn upgrade OS hay cài thêm phần mềm thì cứ chuẩn bị 100 USD trở lên. Mua máy in rồi mà muốn có người đến cắm vào máy tính thì cứ trả thêm 35 USD. Nên biết rằng lương của người lao động phổ thông ở Nigeria chỉ 200 USD/tháng. Phí dịch vụ như vậy thật là quá ấn tượng. Tôi nghĩ sang đây mở dịch vụ chắc kiểu gì cũng sống tốt, miễn là làm nghiêm túc và trách nhiệm.

Kết lại hơn 1 tuần làm việc là lễ ký hợp đồng chính thức giữa 2 bên. Trong đó FPT cam kết cung cấp nguồn lực chất lượng cao trong nhiều lĩnh vực như tích hợp hệ thống, viễn thông, bán lẻ và đào tạo cùng 21st Century chinh phục thị trường Châu Phi.

Khó khăn

Những mộng mơ về Second homeland nhanh chóng tan biến khi đoàn về Hà Nội. Các đội lại quay về với công việc hang ngày. Đặc biệt những ngày cuối năm cần tập trung vào chốt doanh thu, lợi nhuận năm. Anh Nam mở văn phòng trên tầng 3 Fsoft house và bắt đầu tuyển quân. Tuy nhiên, tình hình diễn ra khá chậm và không có sự ủng hộ rõ rệt của các công ty thành viên trong FPT. Vì thế người tuyển được cũng nhiều người không phải FPTer.

Cá nhân tôi cũng quay về với những dự án của Ban đảm bảo chất lượng FPT, nơi tôi làm Trưởng ban. Ngoài ra, con trai đầu lòng của tôi mới chào đời được 2 tháng nên việc sang Nigeria làm việc không được hợp lý cho lắm. Tuy nhiên, không hiểu vì lý do gì mà cả tháng trời đêm nào tôi cũng mơ về Lagos. Một sự ám ảnh kỳ lạ.

Ngày 17/1/2012, anh Nam ký quyết định thành lập FPT Nigeria là công ty con của FSO, chính thức hóa hoạt động của dự án. Mục tiêu cũng để có pháp nhân để ký hợp đồng lao động và trả lương cho những người ngoài FPT ra nhập dự án.

Trước Tết âm lịch bác Wale cũng bay sang Việt Nam để thúc giục vì tiến độ dự án chậm hơn kỳ vọng quá nhiều. Số lượng người được gửi sang ít còn chất lượng thì còn là một dấu hỏi lớn. Bác thuyết phục tôi tham gia dự án với vị trí COO của 21st Century.

Một ngày sát Tết Nhâm Thìn, một cuộc họp của K13, tên của nhóm sáng lập FPT, được tổ chức để bàn về việc có tiếp tục triển khai hợp tác với 21st Century hay không. Cuộc họp diễn ra rất căng thẳng. CEO FPT lúc đó là anh Trương Đình Anh phản đối quyết liệt dự án này. Người đứng ra bảo vệ tất nhiên là anh Nam, sau đó là anh Bình. Tôi được tham dự cuộc họp nhưng cơ bản là ngồi nghe là chính vì các anh tranh luận rất nóng. Kết luận cuối cùng là tiếp tục làm và FPT đầu tư 250.000 USD cho dự án. Các đơn vị thành viên có nhiệm vụ hỗ trợ dự án bằng cách cử người có chuyên môn tham gia.

Ngày 6/2, tôi quay lại Lagos. Tình hình lúc đó khá xấu. 7 anh em ở lại xuyên qua Tết không có lương, cũng không được giao việc gì. Mấy đồng chí mới sang trong vòng 2 tuần xuống 4kg. Tinh thần anh em đều rất nản.

Hai ngày đầu trong văn phòng không khí căng như dây đàn. Bác Wale không nói chuyện thẳng thắn với tôi. Cứ lôi nhân viên Nigeria ra chửi mắng thậm tệ. Mà cách chửi mắng cũng khác người mình nhiều. Không dùng chó mèo để so sánh mà rất hay dùng từ ăn cắp, dối trá. Với văn hóa Việt bị gọi là trộm cắp là rất nặng. Ngồi nghe thôi cũng nóng hết cả người.

Đến tối ngày thứ 3 thì tôi chủ động yêu cầu nói chuyện riêng với bác tại văn phòng. Cuộc nói chuyện kéo dài hơn 3h ở dưới sân vì mất điện đã tháo gỡ nhiều nút thắt quan trọng. Được nói ra các bức xúc trong hơn 2 tháng qua cũng làm bác thấy ổn hơn. Thêm 2 ngày bàn bạc thì đã thống nhất được lương cho từng cá nhân và cho đội ngũ tương lai chia theo level. Mức lương cho kỹ sư được từ 2K-3.5K USD/ tháng. Mức lương này chưa bao gồm nhà ở, xe oto và một số phụ cấp khác.

Vài ngày sau bác đưa tôi tiền mặt để trả lương cho đội đã ở lại qua Tết. Tình hình coi như bình thường trở lại. Tôi chính thức thành COO của 21st Century.

Phát triển

Mục tiêu sẽ có khoảng 50 người FPT ở Lagos vào cuối năm. Nhiệm vụ là tiếp nhận và quản lý công ty 21st Century trong mảng viễn thông, mở 8 cửa hàng bán điện thoại và thiết bị IT, xin giấy phép mở trường đại học và tất nhiên tìm cơ hội bán các dự án công nghệ thông tin.

Để tiếp nhận và nâng cấp hoạt động của phần viễn thông, FTEL cử một đội 6 người từ quản lý triển khai đến kỹ sư thiết kế hạ tầng. FTG có 1 nhóm chuyên mở shop từ việc thiết kế, tuyển người đến đặt hàng. Còn FIS có 2 nhóm, một nhóm gần 20 người sang triển khai hệ thống Billing mới và một nhóm 4 người bao gồm chuyên gia công nghệ và sales sang tìm cách bán hàng. Ngoài ra còn có 1 đội back office bao gồm kế toán, hành chính, nhân sự.

Công việc rất nhiều và trải trên nhiều lĩnh vực khác nhau nên việc tổ chức không đơn giản. Tôi và anh Nam cố gắng nghĩ ra nhiều cách để các nhóm báo cáo thông tin và liên lạc với nhau. Tuy nhiên, tiến độ việc vẫn không nhanh như kỳ vì sự khác biệt lớn về văn hóa và cách thức làm việc.

Đội FTEL muốn nắm hạ tầng của 21st Century nhưng toàn bộ bản vẽ đều không đầy đủ. Người quản lý bản vẽ thì thỉnh thoảng mới đi làm vì lý do nhà xa. Anh em muốn vẽ lại sơ đồ POP mà cả tháng cũng không tiến được nhiều. Ngoài thực địa còn khó khăn hơn vì công nhân Nigeria nói tiếng Anh rất khó nghe, đệm thêm rất nhiều tiếng bản địa nên việc trao đổi hầu hết bằng chân tay. Sau đó lại vào mùa mưa, các ống cáp bị ngập sâu trong nước làm việc triển khai gặp rất nhiều khó khăn.

Đội mở shop thì gặp vấn đề lớn vì ở Lagos không có dịch vụ gì. Tất cả phải tự đi đến tận nơi đàm phán và mua từng thứ một. Nên ngoài chuyên môn về mở shop thì đội phải học thêm cách đàm phán với chủ thầu xây dựng, quản lý thi công và đủ thứ bà rằn khác. Để bổ sung năng lực cho đội này thậm chí FPT đã tuyển thêm bác Hài, chuyên đi xuất khẩu lao động làm việc trong các công trường xây dựng. Một loạt vấn đề phát sinh như công nhân đánh nhau, ăn cắp vật liệu làm mọi thứ ngày càng chậm.

Việc triển khai billing cũng chậm vì đội bạn key user chỉ có 2-3 người. Hồ sơ thiết kế hệ thống hiện tại hoàn toàn không có, anh em phải tự dò data base để vẽ lại thiết kế. Hệ thống đang dùng của 21st Century là của một công ty Nga. Cách bán hàng của họ cũng rất lạ. Chỉ yêu cầu trả chi phí triển khai 200K USD cho 2 kỹ sư làm trong 2 tháng. Sau đó công ty được sử dụng miễn phí phần mềm 2 năm. Đến năm thứ 3 thì thu 3% doanh thu bill hàng tháng. Khi FPT chào hệ thống mới giá tầm 2M USD thì bác Wale tỏ ra không hài lòng vì chi phí quá lớn. Tuy nhiên, vẫn đẩy công việc để golive hệ thống. Khi DM data vào để tính bill thì ra nhiều lỗi, một phần vì data quá khứ không chuẩn, một phần cũng do phần mềm lỗi. Sau đó bác Wale phát hiện ra phần mềm của FPT không làm được real time charging. Đây là một chức năng dùng tín hiệu số 7 là một dự án R&D nhiều năm nhưng chưa thành công ở FIS. Việc này bắt đầu tạo ra sự nghi ngờ về năng lực của kỹ sư FPT.

Đổ vỡ

Mọi việc bắt đầu vào một ngày giữa tháng 3 khi bác Wale tỏ ra rất nóng giận khi nói chuyện qua điện thoại. Hôm sau, bác đưa tôi một tờ báo nói về vấn đề Nigeria và Mỹ vừa ký một hiệp định trong đó công nhận các phán quyết của tòa án giữa 2 nước mà không cần phải xử lại. Trước đó 8 năm, 21st Century đã có tranh chấp với 1 công ty Mỹ. Công ty này đã khởi kiện tại một tòa án Mỹ và bác Wale đã không tham gia tranh tụng. Lúc đó, 21st Century đã bị xử thua kiện và cần bồi thường khoảng 100K USD. Sau 8 năm với tiền lãi và các thuế, phí liên quan, hiện giờ công ty kia đòi hơn 2M USD. Tài khoản của 21st Century bị tòa án phong tỏa để dùng bồi thường trong trường hợp không kháng án được.

Không có tiền để trả dù là tiền dầu chạy máy phát điện, công ty gặp phải một tình huống vô cùng khó khăn. Bác Wale quyết tâm kháng án nên cần tiền mặt để duy trì hoạt động. Bác đề nghị FPT trả lại số tiền 2M USD mà bác đã deposit để khởi động dự án. Việc này đối với bác là một yêu cầu rất tự nhiên khi gặp khó khăn nhưng gây nhiều nghi ngờ và lo lắng cho lãnh đạo FPT. Sau đó việc chuyển tiền ra khỏi Việt Nam cũng không bao giờ đơn giản gây kéo dài thời gian. Việc này làm đổ vỡ sâu sắc niềm tin của bác với FPT. Thậm chí đã có lúc bác nói nếu không nhận lại được tiền thì cũng sẽ kiện FPT tại Nigeria.

Toàn bộ hoạt động bị dừng lại, anh em được yêu cầu ở nhà không cần đến công ty. Gần 2 tuần ở nhà làm mọi người cảm thấy rất căng thẳng dù không ai biết rõ toàn bộ vấn đề ngoài tôi và anh Nam. Để giữ tinh thần anh em tổ chức thường xuyên các buổi liên hoan, hát STCo rồi đánh bài cả đêm.

Ngày 10/4, sau nỗ lực của anh TiếnLQ thì việc chuyển lại cho 21st Century 1.5M USD đã được hoàn thành. Tôi và bác Wale thống nhất dừng mọi hoạt động của FPT tại Nigeria. Chỉ để lại 1 nhóm 5 người, trong đó có 3 kỹ sư đang hỗ trợ trực tiếp hoạt động còn lại là vợ và con anh Tuấn (hiện đang là CSO của Techcombank). Ngày 15/4, tôi lên đường bay về Hà Nội.

Ngày 28/5, tôi và anh BìnhTG bay sang Dubai gặp bác Wale để bàn tiếp về hợp tác 2 bên. Hơn 1 tháng rưỡi mới khớp được lịch giữa 2 chủ tịch vì anh Bình khá bận còn bác Wale thì tập trung giải quyết vụ kiện. Như dự kiến, không khí cuộc gặp rất căng thẳng. Bác Wale cho rằng đội FPT không giúp được gì cho bác mà chỉ tạo thêm vấn đề. Đi cùng bác còn có luật sư, mục tiêu là để thảo ra một văn bản thỏa thuận phù hợp để đóng hợp đồng cũng như giải tỏa các nghĩa vụ giữa 2 bên trong tương lai. Sau 2 ngày đàm phán, 2 bên đồng ý ký thỏa thuận với sự chứng kiến của đại sứ Nigeria tại Việt Nam.

Chia tay

Giữa tháng 6 tôi và anh LinhLK bay sang Lagos nhằm níu kéo hy vọng tiếp tục hợp tác với 21st Century. Tuy nhiên, sau hơn 3 tuần, chúng tôi chính thức quyết định rời khỏi Nigeria.

Ngày 7/7, đoàn chúng tôi gồm 6 người, tôi, anh LinhLK, anh HoàngNH và gia đình anh TuấnVA ra sân bay về Hà Nội, để lại giấc mơ Nigeria còn dang dở. 

Nguyễn Hoàng Minh

FPT IS - FPT IS HN (BA+BP+BD+DD BOM+FD+CA+G+PQA)