Trở thành vua sáng tạo từ những sản phẩm chuẩn mực

Mặc một chiếc áo chấm tròn xanh dương và đi đôi giày sọc hiệu Reebok, James Dyson bất ngờ rẽ khỏi con đường lát gạch đi xuyên công ty rộng 56 mẫu Anh của ông (hơn 60.000 m2). Vị tỷ phú 69 tuổi có dáng người dong dỏng len vào một bụi cây và hướng lên tấm kính phản chiếu bên ngoài phòng thí nghiệm tuyệt mật mới của ông. Đó là tòa nhà hình vuông hai tảng trông như vừa được nhập trực tiếp từ Santa Clara đến Cotswolds. Với vẻ hân hoan, ông không nói rõ những kỹ sư của mình đang làm gì bên trong. “Tôi hy vọng họ đang làm việc”, ông nói và cười khúc khích.

Dyson trong ngày công ty về trụ sở mới. James Dyson tạo dựng một trong những công ty sáng tạo nhất thế giới nhờ chiêu mộ những kỹ sư tài năng trẻ tuổi về vùng thôn dã thi vị nước Anh và cho họ cơ hội thất bại hàng trăm lần. Cách làm này giúp ông trở thành một trong những người giàu nhất nước Anh và cách mạng hóa nhiều sản phẩm từ máy hút bụi đến máy sấy tóc.

Bên trong những phòng thí nghiệm của Dyson, các kỹ sư cố gắng và cố gắng, cả nghìn lần nếu cần. Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Căn phòng thử nghiệm âm thanh để đảm bảo sản phẩm đạt độ yên tĩnh; kỹ sư thử nghiệm mô hình cánh quạt trong động cơ của Dyson; kiểm tra máy sấy Supersonic bằng cách cho thổi khô tóc thật; đội phát triển kiểm tra cùng lúc 332 mô tơ.

Thực tế, hôm nay là ngày dọn vào làm việc đầu tiên tại cơ sở mới toanh trị giá hơn 200 triệu USD, và ở phía bên kia bãi cỏ, nhiều kỹ sư trẻ đang dỡ đồ đạc để sắp đặt vào khu của mình. Công việc của họ tại D9, bí danh của trung tâm, là thử nghiệm một cách không sợ hãi, thất bại liên tục và ghi chép lại những thất bại đó trong những cuốn sổ tay màu vàng và đen do công ty cấp, làm cơ sở cho nhiều thử nghiệm và thất bại nữa (đây cũng là một lĩnh vực phụ của công ty trong lĩnh vực kiện tụng liên quan đến bằng sáng chế). Thảng hoặc, vòng tròn bất tận của những lần thất bại này cũng giúp tạo ra những sản phẩm mới mang tính cách mạng như máy hút bụi không túi (5 năm, 5.127 mẫu thử), người máy 360 Eye (17 năm, hơn 1.000 mẫu thử) và máy sấy tóc Supersonic (4 năm, 600 mẩu thử). Nhưng những thành công ít ỏi này “đắt xắt ra miếng”. Bằng chứng, 58 sản phẩm của Dyson tạo ra doanh thu 2,4 tỷ USD trong năm ngoái và khoảng 340 triệu USD lợi nhuận, ngay cả sau khi Dyson tái đầu tư 46% lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao cho R&D (nghiên cứu và phát triển), nhiều hơn cả những đối thủ lớn như Electrolux và Techtronic. Dyson sở hữu 100% công ty có trị giá khoảng 4,8 tỷ USD.

D9 là nền tảng cho những nỗ lực của Dyson trong việc chiêu mộ kỹ sư từ khi còn ngồi trên ghế giảng đường đại học về làm cho ông tại bản doanh công ty gần Malmesbury, thị trấn có 5.400 dân nằm cách London hai giờ lái xe về phía Tây. Độ tuổi trung bình của những kỹ sư là 26 (Dyson có 3.000 kỹ sư trên thế giới và muốn thuê thêm 3.000 người nữa từ nay đến năm 2020), và tuổi thanh xuân của họ không phải điều ngẫu nhiên. “Lòng nhiệt thành và không biết sợ rất quan trọng”, Dyson nói. “Việc không đếm xỉa đến giới chuyên gia để thực hiện điều mình muốn bởi mình tin vào nó là rất quan trọng. Khi còn trẻ, bạn càng dễ làm thế hơn nữa”.

Chính thái độ không biết sợ hãi của Dyson cho phép ông liên tục thử nghiệm sản phẩm mới, mặc dù tính cầu toàn thường ngăn ông tung chúng ra thị trường. Ông nổi tiếng nhất nhờ tạo ra máy hút bụi không túi đầu tiên cách đây ba thập kỷ, và công ty ông vẫn kiếm được 70% doanh thu từ máy hút bụi, phần lớn trong số này có trọng lượng nhẹ, cầm bằng một tay và chạy bằng pin. Nhưng Dyson còn thành công cả với máy sấy tay Airblade, máy tạo ẩm Dyson và Pure Cool Link, quạt gió kiêm máy lọc không khí. Tạo phẩm mới nhất từ công xưởng của ông là chiếc máy thổi - sấy Supersonic. Dyson chi 71 triệu USD và dành thời gian nghiên cứu lượng tóc người dài đến 1.609 km để phát triển thiết bị có giá bán 400 USD, có tác dụng giảm tổn hại do nhiệt và giảm tình trạng tóc bị thổi rối bù. Sản phẩm ra mắt tại Nhật Bản vào tháng 4/2016 và sắp có mặt tại Mỹ.

Các kỹ sư của Dyson dành thời gian nghiên cứu lượng tóc người dài đến 1.609 km và hãng chi ra 71 triệu USD để tạo chiếc máy thổi - sấy Supersonic.

Dyson hy vọng những kỹ sư mới sẽ đẩy mạnh tiến trình sáng tạo của công ty: ông đang lên kế hoạch đầu tư hàng trăm triệu USD để phát triểt ít nhất 100 sản phẩm mới từ nay đến năm 2020, gần gấp đôi lượng sản phẩm họ đang có trên thị trường và tương đương với số lượng sản phẩm được tung ra kể từ ngày thành lập. “Chúng tôi lúc nào cũng tái sáng tạo chính mình”, Dyson nói. “Chúng tôi đang chống lại sức ì. Chúng tôi vẫn thấy mình nhỏ bé, lanh lợi và tiên phong”.

Tuy Dyson không tiết lộ nhiều chi tiết, ông cho biết nhiều sản phẩm sẽ liên quan đến chăm sóc cá nhân hoặc ánh sáng. Hệ thống ánh sáng là đứa con tinh thần của con trai đầu và người thừa kế tiềm năng của ông, Jake, 46 tuổi, từng làm tại Dyson hai năm trước khi rời đi vào năm 2002 (anh lập doanh nghiệp riêng chuyên bán đèn LED tự làm mát). “Tôi muốn tách ra làm thứ mình muốn và chứng minh khả năng của mình”, Jake nói. Anh trở về công ty vào tháng 4, mang theo những ý tưởng lẫn công nghệ LED của mình.

Nhưng vụ đánh cược lớn nhất của Dyson là trong mảng pin. Ông cho rằng, pin sạc lithium-ion (li-ion) đang cung cấp năng lượng cho hầu hết thiết bị trên thế giới, gồm cả các sản phẩm của công ty ông, không có thời lượng đủ lâu và cần phải an toàn hơn vì thỉnh thoảng chúng lại bốc cháy. Đúng với bản chất của mình, thay vì cải thiện công nghệ li-ion hiện có, Dyson đang đi con đường mới: Thử nghiệm pin li-ion thể rắn làm bằng chất liệu gốm. Để làm thế, Dyson thực hiện vụ thâu tóm đầu tiên trong lịch sử công ty vào tháng 10/2015, chi 90 triệu USD để sở hữu Sakti3, công ty khởi nghiệp làm pin ở Ann Arbor, Michigan, Mỹ.

Và đó mới chỉ là khởi đầu. Dyson cam kết chi 1,4 tỷ USD cho việc xây dựng nhà máy pin và đầu tư cho R&D trong vòng 5 năm tới, cú đánh cược khổng lồ so với quy mô của hãng. Nhưng Dyson không nao núng khi tuyên bố họ sẽ sớm sản xuất những viên pin đáng tin cậy hơn, và có thời lượng lâu nhất thế giới. Đây như lời tuyên chiến sống còn với thị trường pin li-ion toàn cầu có giá trị khoảng 40 tỷ USD theo ước tính của hãng nghiên cứu Lux. “Pin là những thứ thú vị và hấp dẫn”, Dyson nói.

Lòng quyết tâm và bền chí trong Dyson xuất phát từ bờ biển Norfolk, đông bắc nước Anh, nơi ông lớn lên là con út trong gia đình có ba anh em. Cha ông dạy văn học cổ điển tại Gresham’s, trường nội trú dành cho giới tinh hoa thành lập từ năm 1555; còn mẹ ông, người bỏ học khi 17 tuổi để gia nhập phi đội tiêm kích không lực Anh trong Thế chiến II, giúp nuôi dạy bầy con. Cha ông mất vì ung thư khi Dyson mới 9 tuổi. Sau mất mát này, Dyson bắt đầu thúc đẩy bản thân nỗ lực hơn. Ông chọn học kèn bassoon dù biết đây là nhạc cụ khó nhất trong dàn giao hưởng. 14 tuổi, ông bắt đầu thi chạy; ông thường thức dậy lúc 6h sáng để luyện tập bằng cách chạy trên những đồi cát (ông nghiệm ra cách làm này tốt hơn cho việc luyện sức bền). Đến đêm, ông thường chạy thêm hai giờ nữa cho đến sau nửa đêm. “Bỗng nhiên thi thoảng tôi đã có một cái gì đó để vênh mặt với người khác”, Dyson viết trong cuốn tự truyện năm 1997 của ông.

Tòa nhà hình sóng não xây vào năm 1998 để trông giống như làn sóng trên những cái cây, trụ sở chính của Dyson, trung tâm Research Design & Development, là địa điểm gây choáng ngợp giữa khu Malmesbury đồng quê. Bên trong là 129 phòng thí nghiệm cùng các bộ phận văn phòng.

Tự nhận mình là học kém, ông theo học trường Nghệ thuật Byam Shaw ở London, nơi ông gặp người vợ Deirdre. Sau này, ông được nhận vào học thạc sĩ tại ĐH Hoàng gia về Nghệ thuật, dù chưa học xong cử nhân. Thời đó, Dyson phát triển thiết kế khác thường cho mái nhà bằng nhôm. Điều này đưa ông đến gặp Jeremy Fry, nhà phát minh tiếng tăm từng lắp đặt mái nhà tương tự. Hai người lập tức trở nên thân thiết, và Fry đem đến cho Dyson công việc toàn thời gian đầu tiên tại công ty sản xuất Rotork của ông. Dyson giúp thiết kế tàu vận tải biển đầu tiên của công ty, tức về cơ bản là những tàu chở hàng tốc độ cao, và cung cấp cho quân đội các nước trên thế giới, bao gồm cả quân đội Ai Cập, nước sử dụng những loại tàu này để chống lại Israel trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973.

Khi Dyson không có mặt tại Rotork, ông dành thời gian sửa sang khu trang trại 300 tuổi gần Bath. Chính công việc chở xi măng trong giai đoạn tu bổ này đã truyền cảm hứng cho những ý tưởng “cách tân một sản phẩm đã có” sớm nhất của ông: Chiếc xe cút kít chở vật liệu được hiện đại hóa. Phiên bản cút kít của ông dùng một quả bóng làm bánh xe thay vì bánh xe kiểu cũ, vì nó giúp phân phối trọng lượng đều hơn và không bị kẹt trong bùn.

Năm 1974, ông nghỉ việc và bắt đầu sản xuất Ballbarrows bằng những khoản vay ngân hàng và sự trợ giúp từ người em rể vừa được nhận tiền thừa kế. Hai năm sau, khi lãi suất tăng vọt cùng khoản nợ 270.000 USD, họ bán 33% cổ phần cho một nhà đầu tư. Năm 1979, Dyson bị buộc ra khỏi công ty, một phần bởi ông muốn vay thêm tiền để phát minh còn những cổ đông khác muốn giảm nợ.

>> Xem tiếp

Thanh Mai (theo Forbes)