Kenya dẫn đầu thế giới về tiền di động

Economist cho biết, ra mắt vào năm 2007 bởi nhà điều hành mạng lưới di động lớn nhất nước, Safaricom, M-PESA hiện được hơn 17 triệu người dân Kenya sử dụng, tương đương 2/3 dân số trưởng thành, với khoảng 25% tổng sản lượng tiêu dùng quốc gia đến từ đây. M-PESA cho phép người dùng chuyển từ tiền mặt sang điện thoại di động, và đến nay vẫn là mô hình thành công nhất trên thế giới. Vậy tại sao Kenya lại dẫn đầu thế giới về tiền di động?

Chuyển tiền di động, hình ảnh quen thuộc tại Kenya. Ảnh: Mwakilish.

M-PESA đã được thiết kế như một hệ thống cho phép thực hiện hoàn trả các khoản vay tín dụng vi mô bằng điện thoại di động, làm giảm các chi phí liên quan đến việc xử lý tiền mặt, giúp giảm lãi suất trong phạm vi có thể.

Sau một thời gian thử nghiệm, M-PESA đã được mở rộng để trở thành mô hình chuyển tiền phổ biến. Khi đăng ký, bạn sẽ phải chuyển tiền vào hệ thống bằng cách giao tiền mặt cho một trong 40.000 đại lý của Safaricom. Sau đó, tiền của bạn sẽ được quy vào tài khoản M-PESA. Bạn có thể rút tiền bằng cách đến bất kỳ một đại lý nào. Tại đây, tài khoản của khách hàng sẽ được kiểm tra trước khi ghi nợ tài khoản và giao tiền mặt cho bạn. Bạn cũng có thể chuyển tiền cho người khác bằng cách sử dụng tùy chọn trên điện thoại.

Quy trình và công nghệ của M-PESA giúp tiền của người dân Kenya có thể được gửi ở một nơi an toàn, nhanh chóng và tiện lợi hơn so với việc bó vào người, hay nhờ người khác chuyển giúp. Điều này đặc biệt hữu ích trong một đất nước mà nhiều người lao động ở các thành phố gửi tiền về cho gia đình ở vùng nông thôn. Chuyển tiền điện tử giúp giải phóng thời gian để thực hiện những công việc khác hiệu quả hơn.

Hàng chục hệ thống tiền di động đã được giới thiệu, vậy tại sao hệ thống tại Kenya vẫn là dịch vụ thành công nhất? Có rất nhiều yếu tố ủng hộ cho hệ thống này, trong đó bao gồm chi phí đặc biệt cao của việc chuyển tiền bằng các phương tiện khác, vị trí thống lĩnh thị trường của Safaricom, hệ thống hiệu quả để chuyển tiền một cách kín đáo, nhất là trong cuộc bạo động hậu bầu cử ở nước này vào đầu năm 2008.

Điện thoại dòng cơ bản cũng dễ dàng thực hiện dịch vụ của M-PESA. Ảnh: Wordpress.

Ở thời điểm khó khăn đó, M-PESA đã được sử dụng để chuyển tiền cho người bị mắc kẹt trong các khu ổ chuột ở Nairobi, và người dân Kenya bắt đầu xem M-PESA như một nơi an toàn để lưu trữ tiền của họ hơn so với các ngân hàng. Nhờ hình thành niềm tin của những người sử dụng ban đầu, M-PESA sau đó được hưởng lợi từ hiệu ứng lan truyền: Càng có nhiều người sử dụng, nó càng trở nên đáng giá để những người sau đăng ký.

M-PESA dần được mở rộng dịch vụ cung cấp các khoản vay và các sản phẩm tiết kiệm, và cũng có thể được sử dụng để giải ngân tiền lương, thanh toán hóa đơn, giúp người dùng tiết kiệm thêm thời gian và tiền bạc (vì họ không cần phải lãng phí thời gian xếp hàng tại ngân hàng).

Một nghiên cứu được thực hiện tại Kynya phát hiện ra rằng các hộ gia đình nông thôn ở đất nước này sử dụng M-PESA có thu nhập tăng 5-30%. Bên cạnh đó, với sự sẵn có của nền tảng thanh toán di động đáng tin cậy, tại quốc gia châu Phi này đã sản sinh ra một loạt doanh nghiệp mới có mô hình kinh doanh xây dựng trên cơ sở M-PESA. Trong khi đó, chương trình tiền di động đã vấp phải sự phản đối từ các ngân hàng và cơ quan quản lý, cùng những lo ngại về nạn rửa tiền.

Tuy nhiên, M-PESA cũng đã bắt đầu thu được những kết quả tích cực ở các nước khác, bao gồm Tanzania và Afghanistan, và mới đây mô hình này được thực hiện ở Ấn Độ.

Lan Chi